[rozmowa o książce] Marta Matulewicz: Komedia jest wdzięcznym gatunkiem, który każdy lubi przeczytać

Życie na emigracji nie jest i nigdy nie było łatwe. Trzeba umieć znaleźć się w nowej rzeczywistości. Pokonać barierę językową oraz kulturową. Można to robić jednak na wiele różnych sposobów. Doskonale radzi sobie w tej nowej rzeczywistości tytułowa Laura z powieści Marty Matulewicz, którą całkiem niedawno miałam okazję recenzować, a której też portal Kulturalne Rozmowy patronuje. Zapraszam zatem na rozmowę o emigracji, życiu w Wielkiej Brytanii oraz pisaniu dla Polaków o Polakach.  

"Dylematy Laury" – skąd wziął się ten tytuł?

Marta Matulewicz: Pierwotny tytuł brzmiał: "Z głową w chmurach", ale co chwila dochodziły do mnie opinie, że już gdzieś ktoś ten tytuł słyszał. Nie chciałam, by tytuł mojej debiutanckiej powieści już się z czymś lub kimś kojarzył. Dlatego postanowiłam, iż czas go zmienić. W wyniku "burzy mózgów" powstał pomysł na "Dylematy Laury". Od razu wiedziałam, że to jest idealny tytuł podsumowujący to, co się działo, dzieje i będzie się działo w głowie mojej głównej bohaterki (śmiech) i na kartach mojej powieści.

Dlaczego w ogóle zdecydowałaś się na napisanie tej książki? Co było powodem, a może przyczyną…?

Jednym słowem (śmiech) uwielbiam postać Bridget Jones z powieści Helen Fielding. Pamiętam, jak w latach dziewięćdziesiątych powstał film pt.: "Pamiętnik Bridget Jones". Od momentu, w którym przeczytałam tę książkę, a potem obejrzałam ekranizację z Renée Zellweger, od razu "pokochałam " jej postać. Autorka powieści stworzyła kobietę, która nie boi się przyznać, że jest sama, że ma nadwagę i parę innych nawyków. Od tego momentu czytałam wszystko, co było opatrzone napisem: "polska Bridget Jones" i za każdym razem spotykał mnie kubeł zimnej wody, ponieważ lektura nie miała nic wspólnego z moją Bridget. W końcu w mojej głowie narodził się pomysł, by stworzyć polską Bridget, taką prostą, romantyczną roztrzepaną dziewczynę .

Kim jest dziewczyna z okładki? Czy jest afirmacją Laury? Kto jest autorem okładki?

Czy macie państwo talent, do przypisywania bohaterom książkowym twarzy? Jeśli tak, do dokładnie zrozumiecie moją dziwną (śmiech) odpowiedz na to pytanie.

W momencie, kiedy moja koleżanka Ewelina (graficzka) pokazała mi twarz Kasi z propozycją, by to ona została moją okładkową Laurą – przepadłam. Wiedziałam, że Kasia będzie idealną osobą oraz że Kasia to moja Laura. Ewelina Rokosa stworzyła kilka projektów okładki. Na moje nie-szczęście okazała się bardzo zdolna, pracowita i ambitna. Mówię "na moje nie-szczęście", bo każda propozycja okładkowa Eweliny była ładniejsza niż poprzednia.

Mnie się podoba ta wersja. Jest tak subtelna, nienachalna jak fabuła powieści. Czy fakt, że sama mieszkałaś w Wielkiej Brytanii 10 lat, miał jakiś wpływ na powstanie książki, na jej nastrój?

Zdecydowanie miał. Wszystkie opisy miejsc, ludzi, zwyczajów – wszystko to widziałam, przeżyłam. Celowo umieściłam akcje w Londynie, za którym tęsknie do dziś.

A bohaterka? Kim jest dla Ciebie tytułowa Laura? Czy też miała swój pierwowzór w rzeczywistym życiu? Jakbyś miała ją opisać, to co byś o niej powiedziała?

Laura jest moją absolutnie ulubioną postacią literacką. Lubię ją chyba jeszcze bardziej niż Bridget  (śmiech). Moja bohaterka to młoda, śliczna romantyczka. Osoba szukająca szczęścia, miłości i swego miejsca w życiu. Chciałabym, by każda czytelniczka znalazła w jakiś sposób nić porozumienia z Laurą.

Mnie się chyba udało. Jednak zastanawiam się, dlaczego uczyniłaś z tej kobiety tak niezdarną osobę, zamiast zrobić z niej piękną, zaradną kobietę sukcesu z lukratywnym biznesem?

Właśnie dlatego taką ją stworzyłam. Chciałam pokazać roztrzepaną dziewczynę marzącą o miłości, by czytelnicy mogli się z nią identyfikować w mniejszym lub większym stopniu, by mogły o jej wpadkach czytać z uśmiechem na twarzy oraz by chciały Laurze kibicować. Po prostu, by mogły się z nią zaprzyjaźnić. Piękna zaradna kobieta sukcesu nie do końca jest odbierana pozytywnie, a tego chciałam uniknąć. Przyjaciółka Laury – Zosia pasuje do tego opisu.

A inne postaci? W jaki sposób kreowałaś swoich bohaterów?

Kiedy w mojej głowie powstawały pierwsze zarysy postaci Laury, bardzo chciałam, by miała przyjaciółkę od serca. Taką piękną, dobrą duszę, która będzie wspierać moją bohaterkę w jej dylematach (śmiech). Zależało mi na różnorodności wyglądu, jak i charakterów, by postacie nie były nudne, nie do przewidzenia. Liczę, iż udało mi się osiągnąć kompromis.

Dobrze rozegrałaś jej losy. Ile w Tobie jest Laury, a Laury w Tobie? Jakie cechy charakteru jej zapożyczyłaś od siebie? A może pierwowzorem był ktoś z Twojego otoczenia?

I masz ci los (śmiech). Tego pytania bałam się najbardziej. Bardzo dużo łączy mnie z Laurą. Po pierwsze, obie przyjechałyśmy do Londynu. Obie znałyśmy język angielski na tyle, by się porozumieć. Różnica polegała na tym, że ja przyjechałam z chłopakiem. Laura miała Zosię. Po drugie: chciałyśmy obie odmienić swoje życie – w jakimś stopniu sprawdzić się na obcej ziemi. Po trzecie: pragnęłyśmy odnaleźć szczęście, fajną pracę, wpasować się w tą wielomilionową stolicę. Po czwarte: ogarnąć w końcu swoje roztrzepanie. Mogłabym tak jeszcze wymieniać i wymieniać.

Czyli jednak więcej was łączy, niż dzieli. Wspomniałaś też podczas naszej rozmowy, że pisałaś "Dylematy Laury" z myślą, że powstanie dalszy ciąg tej historii. Dlaczego tak do tego podeszłaś? Czy jest to wynik ciekawości fanów Twojej twórczości, czy jednak masz w tym inny cel?

Kurczę, a mogłam się nic na ten temat wtedy nie odzywać (śmiech). Tak na serio, pisałam losy Laury i chciałam, by koniec nie był cukierkowy. Chciałam, by było trochę dramatycznie, trochę śmiesznie. I taki napisałam koniec.

Moja rodzina oraz bloggerzy, którzy czytali zakończenie, chcieli koniecznie wiedzieć, co się stało potem. Od poziomu ich zainteresowania uzależniłam losy drugiej części. Teraz mam polecenie napisania zakończenia tak, by wszystko było jasne. Fajna prośba, ale nie wiem, czy będzie możliwa do zrealizowania (śmiech). Laura jest dość nieobliczalna.

Oj, ta, którą poznałam, jest (śmiech). A Laura z drugiej części? Jaka będzie? Czy przeżyje jakąś spektakularną metamorfozę?

(Śmiech) na to pytanie nie odpowiem za Chiny z prostej przyczyny: jeszcze nie wiem. Chciałabym, by w drugiej części była trochę mniej roztrzepana, ale… moja kobieca przewrotna natura każe coś innego (śmiech) i nie wiem, jaka ona będzie. Z badań, które przeprowadziłam, okazało się, że Laura ma być w dalszy ciągu taka roztrzepana (śmiech).

No to będzie wesoło. Czego możemy się spodziewać po tej następnej książce?

Tego, że z każdą książką będzie ciekawiej. Nie chcę zamykać się na jeden gatunek. Komedia jest takim wdzięcznym gatunkiem, który każdy z nas od czasu do czasu lubi przeczytać. Po zakończeniu drugiego tomu siadam do następnej powieści. Jedyne, co mogę zdradzić, że będzie zupełnie inna niż Dylematy. Jaka?...

W takim razie już nie mogę się doczekać, aż ja napiszesz. Jednak, aby napisać coś dobrego, trzeba mieć jakieś idealne warunki. Jakie warunki do pisania w Twoim przypadku muszą być spełnione?

Święty spokój (śmiech). Naprawdę, mogę pisać wszędzie, byle bym miała spokój. Z dwójką dzieci, niełatwo o spełnienie tego warunku i pewnie dlatego właśnie tak pisze mi się najlepiej.

W dość subtelny sposób opisujesz również postawę lokalnych mieszkańców. Mówię tu o charakterze i niezwykle przyjaznym usposobieniu, odmiennej od polskiej mentalności. Jacy naprawdę są Londyńczycy? Ile z tego przeniosłaś na karty powieści? W czym tkwi problem? Jakie cechy nas odróżniają? Czego możemy nauczyć się albo raczej powinniśmy się nauczyć od Brytyjczyków? A czego oni mogliby się nauczyć od nas? 

Właśnie to (niezwykle przyjazne nastawienie) było dla mnie takim szokiem, gdy przyjechałam do Londynu! Jak to możliwe, że wszyscy byli tacy mili. Przecież nie każdy był Anglikiem, a jednak ludzie okazywali mi sympatię i szacunek. I nie mówię o jakimś specjalnych okolicznościach. Zwykłe wyjście na zakupy do super marketu, w którym kasjer jest miły, uśmiechnięty i szczęśliwy, że może cię skasować. Na poczcie, w której w godzinach największego natężenia ruchu wychodzi pracownik poczty i próbuje rozładować kolejkę, kierując klientów do maszyn, z których można kupić znaczki pocztowe, wysłać paczkę, opłacić rachunek. I nagle, z końca kolejki jesteś dwa miejsca od okienka. W urzędach, gdzie urzędnik naprawdę chce ci pomóc, poświęcając ci tyle czasu, ile potrzebujesz na zrozumienie tego, co masz zrobić, na wręczeniu ci potrzebnych dokumentów z paroma instrukcjami, co i jak masz zrobić, ze spokojem, uśmiechem, a nie zdenerwowaniem, tak jak to najczęściej wygląda w naszych urzędach. Mogłabym tak pisać i pisać o tych różnicach.

Myślę, iż w Anglii jest postanowiony nacisk na to, że klient ma być obsługiwany profesjonalnie, dokładnie i z uśmiechem. U nas na odwrót. I myślę, że tu jest problem. W Polsce musi być wszystko szybko, nieważne, czy na poczcie, w banku czy w urzędzie.

Skąd ja to znam… Gdy mówię Londyn, myślę…

Słońce, uśmiech, wiatr, szczęście, przygoda, moje ulubione czerwone autobusy, zabytkowe już butki telefoniczne.

W „Dylematach” ukazałaś również nieco odmienną, niż nam przekazują, sytuację emigrantów. W Twojej książce nie ma dyskryminacji, szykanowania, wykorzystywania pracowników. Wręcz przeciwnie, Laura została przyjęta niezwykle przyjaźnie, niemal natychmiast dostała pracę. Jaka jest więc prawda? Czy jak to mówią: punkt widzenia zależy od punktu siedzenia?

Myślę, iż tu musimy rozgraniczyć dwie rzeczy. Pracownik, który – tak jak radziłam wyżej – zna język angielski i posługuje się nim w stopniu komunikatywnym, a pracownik, który nic nie potrafi powiedzieć. Ja miałam to szczęście, że – jadąc do Londynu – znałam język w dobrym stopniu, dzięki czemu miałam znacznie lżej. Dostałam pracę legalnie, więc nie spotkałam się z wykorzystywaniem, bo miałam wszystko czarno na białym. Poza tym miałam odwagę, by pytać o wszystkie szczegóły podczas rozmowy, dzięki czemu miałam jasną sytuację, przychodząc do pracy. W moim kontrakcie nie miałam żadnych niespodzianek, ponieważ czytałam go trzy razy przed podpisaniem (śmiech). Myślę, że pracodawca, gdy widzi, że pracownik umie zadbać o własny interes, nie będzie próbował go szykanować, wykorzystywać. Tak miałam ja.

Inna sytuacja jest, gdy przyjeżdża nasz rodak i nie zna ani JEDNEGO słowa w języku angielskim. Taka osoba jest narażona na szykany, wykorzystywania, ponieważ wydaje się słaba przez brak znajomości języka. Nie dostanie kontraktu, bo nie zapyta. Bedzie pracować za najniższą stawkę, bo nie umie wykłócić się o więcej. Oczywiście, zdążają się wyjątki po obu stronach, ale tak to wygląda zazwyczaj.

Wygląda to logicznie. A co Cię skłoniło do wyjazdu i pozostania tam aż 10 lat? 

Co skłoniło mnie do wyjazdu... Właśnie ten mój komunikatywny język (śmiech). Chciałam zobaczyć, w jakim stopniu go znam. Poza tym bardzo pragnęłam zobaczyć, jak wygląda Londyn. Pragnęłam znaleźć się w stolicy tego wielkiego i pięknego kraju o tylu możliwościach oraz po prostu się sprawdzić. Miałam to szczęście, że dostałam pracę po dwóch tygodniach szukania. Mieliśmy z moim obecnym mężem fajny pokój z prywatną łazienką, który wynajmowaliśmy od Chińczyka. Mój mąż też dostał fajną pracę, w której awansował. Na początku założyliśmy, że jedziemy TYLKO (śmiech) na trzy lata, ale po trzech latach postanowiliśmy przedłużyć o kolejne trzy i kolejne trzy (śmiech).

A gdybyś miała wymienić najpiękniejsza miejsce w Wielkiej Brytanii, które by to były? 

Przez te 10 lat widziałam wiele pięknych miejsc, postaram się przedstawić moje „naj...”.

Moje najbardziej ulubione miejsce w Londynie to Park Kennsington Gardens. W tymże parku w domu z ciemnej cegły mieszkała za życia księżna Diana, gdy bywała w Londynie. Uwielbiam ten pałacyk. Jest on dostępny dla zwiedzających. Poza tym, w parku jest małe jeziorko, a w nim pływają kaczki, łabędzie. Można je karmić. W ciepły dzień na zielonej trawie rozkładane są leżaki. Ponadto, jest bardzo dużo przestrzeni, na której bardzo często spotykałam grupki ludzi ćwiczących jogę oraz prywatnych trenerów z ćwiczącymi.

Do tego można dodać biegaczy, młodzież i dzieci na rolkach czy na rowerach. Specjalne dla nich są przygotowane ścieżki. W parku jest też dość spory plac zabaw, a w nim jest… statek piracki, ale nie jakiś mały. Duży statek, do którego można wejść po linie. W ciepłe dni jest otwarty punkt, w którym można kupić lody, napoje, słodycze. W ciepłe dni bardzo wielu ludzi siedzi bądź leży na trawie, rozkoszując się ciepłymi promieniami słońca na twarzy. Wiem, bo ja bardzo często też robiłam z dziećmi takie pikniki. Panuje wspaniała atmosfera. 

Drugim ulubionym miejscem jest luksusowy dom towarowy Harrods. Uwielbiam to miejsce. Jest dla mnie synonimem luksusu. Stylu, elegancji i klasy.

London Eye, Big Ben, Parlament – uwielbiam je za połączenie tradycji z nowoczesnością.

Park przy stacji metra Green Park. Park nosi tę samą nazwę Green Park, a za pięknym wielkim parkiem jest Buckingham Palace, natomiast za pałacem jest kolejny piękny park.

Tak, w wielki skrócie, przedstawiają się moje ulubione miejsca w Londynie.

Aż chciałoby się tam być, tak pięknie o tym mówisz. Załóżmy, że ja wyjeżdżam do Wielkiej Brytanii. Chcę tam zamieszkać na dłużej. Od czego powinnam zacząć swoją przygodę na Wyspach? 

Przede wszystkim, takie przygotowania powinny rozpocząć się dużo wcześniej. Powiedziałabym…, co najmniej pół roku wcześniej. Przez ten czas radziłabym uczyć się angielskiego. To jest naprawdę bardzo ważne. Anglicy podczas rozmowy lubią, kiedy pracownik mówi – stara się – porozumiewać się w ich rodzinnym języku. Poza tym sama będziesz się czuła dobrze na Wyspach, wiedząc, że znasz podstawy języka.

A Ty? Czego oczekiwałaś po tej emigracji? Czy tak, jak Laura chciałaś dla siebie lepszego życia? A może miałaś inne cele?

Moje oczekiwania dokładnie się sprawdziły. Chciałam mieszkać w Londynie, mówić po angielsku, chciałam pracować, zarabiać, oszczędzać. Zwiedzać Londyn, Anglię. Udało mi się.

Brzmi wspaniale. A czym dokładnie zajmowałaś się w Wielkiej Brytanii? Z jakim bagażem doświadczeń tam wyjechałaś?

Moja pierwsza praca, którą dostałam na kontrakt była praca sprzedawczyni w H&M. Muszę powiedzieć, że tak ciężko jeszcze nigdy nie pracowałam, a wydawało mi się, że będzie łatwo, miło i przyjemnie. Po 8 miesiącach postanowiła zmienić pracę i wysłać swoje CV do najpiękniejszego domu handlowego w Londynie – do Harrodsa. Nawet nie wiesz, jak bardzo się ucieszyłam, gdy zostałam zaproszona na rozmowę. Rozmowa, którą przeszłam w dwóch etapach, była najtrudniejszą rozmową, jaką miałam w życiu. Tym bardziej byłam dumna i szczęśliwa, kiedy zadzwonili do mnie z Harrodsa i zaproponowali pracę. Do dziś pamiętam, jak bardzo się z tego cieszyłam. Po Harrodsie przyszedł czas na pracę biurową. Pracowałam w małym biurze podróży w dziale księgowości. Z perspektywy czasu, uważam tą decyzję za złą. W Harrodsie nauczyłabym się więcej, zarobiłabym więcej. Teraz to wiem (śmiech), ale uczymy się na własnych błędach. Wyjechałam po dziesięciu latach z wiedzą, doświadczeniem i pewnością siebie, której nigdy w życiu bym nie miała, gdybym została w Polsce.

Uważasz, że w Polsce jest ciężko osiągnąć sukces, zrobić karierę? To masz na myśli, mówiąc, że nie osiągnęłabyś tego u nas?

Myślę, że może udałoby mi się w większych miastach, w stolicy. Pewnie tak. Natomiast, gdybym została w swoim małym mieście, z pewnością nie osiągnęłabym tego wszystkiego i nie miałabym z tego tak ogromnej satysfakcji.

Co najbardziej zdziwiło Cię po przyjeździe do tego kraju?

Sympatia, jaką okazywali sobie ludzie. Sympatia, jaką okazali mnie – dziewczynie z Polski. Dało się ją odczuć wszędzie. Gdy szukałam pracy, gdy już pracowałam, gdy robiłam zakupy, stałam na poczcie. Takich przykładów mogłaby wymienić sporo. Gdy ktoś przyjeżdża z Polski i trafia do kraju, w który każdy jest uśmiechnięty, szczęśliwy i chce, byś ty też taki był. To jest niesamowite.

Brzmi jak raj. Marta przed emigracją i po emigracji. Wielu ma problem z ponowną aklimatyzacją po powrocie do kraju. Czy coś się w Tobie zmieniło? Czy jednak pozostałaś tą samą osobą?

Z perspektywy czasu, nie mogę uwierzyć, że aż tak bardzo się zmieniłam. Przed wyjazdem byłam miłą, spokojną dziewczyną, która mieszkała z rodzicami. Miałam wszystko podane na tacy. W Londynie musiałam się szybko wziąć się w garść, by mnie nie rozdeptali. Otrzymałam szkołę życia, za którą jestem bardzo, bardzo wdzięczna. Po powrocie do kraju musiałam się na nowo przyzwyczaić do życia w Polsce. Pomimo utrudnień, wiedziałam, że robię dobrze, że chce mieszkać na stałe w Polsce, ponieważ tu jestem u siebie.

Udało Ci się to osiągnąć? Teraz nie myślisz już o powrocie?

Myślę, że tak. Udało się, choć łatwo nie było. Chciałabym pojechać ponownie na jakiś krótki okres, bo czasami tęsknię – nie zaprzeczam, ale nie sądzę, bym miała jeszcze raz ochotę na przeprowadzkę. Musiałabym teraz spakować znów moje 89 kartonów (śmiech).

Fakt to spore wyzwanie. Mówisz, że tęsknisz czasem za Anglią. Za czym konkretnie tęsknisz? Czego brakuje Ci po powrocie do Polski?

Najbardziej mi brakuje angielskiej telewizji. Miałam kilka swoich ulubionych programów, których nie mogę oglądać w Polsce. Brakuje mi steaka przygotowanego pół na pół, chipsów octowych i prawdziwego chińskiego jedzenia.

Londyn ukazałaś jako miasto wielokulturowe. Jak Ci się żyło w tak ogromnej aglomeracji? Jak wspominasz swój pobyt w tym mieście?

To jest jedna z największych zalet Londynu. To, że mieszka tam ponad 10 milionów ludzi z praktycznie wszystkich części świata. Ludzie przywożą z sobą swoje zwyczaje, kulturę, kuchnie. Świadomość, że ma się to wszystko na wyciągnięcie ręki, jest niesamowita. Wyobraź sobie, że mieszkałam w domu, w którym jeden pokój wynajmowała Chinka. Jakie ona pyszne jedzenie gotowała… Palce lizać. Mieszkałam w domu z młodym chłopakiem – Hiszpanem, który uczył w szkole tańca – paso doble. Miliony możliwości na wyciągnięcie ręki. Sklep z greckim pieczywem – przysięgam, że przytyłam z dwa kilo tylko od samego wąchania zapachów unoszących się z piekarni (śmiech). Wspaniale wspominam te dni.

Czego nie wolno robić w Wielkiej Brytanii? Co jest źle widziane w tamtejszej społeczności?          

Czego nie wolno robić, jedne, co przychodzi mi do głowy, to nie patrzyć się na ludzi zbyt długo. Mogą pomyśleć, iż jesteś wariatem lub osobą z problemami psychicznymi. Anglicy są bardzo tolerancyjni – czasami aż do przesady. I nie zatrzymują wzroku na kimś zbyt długo, by nikogo nie urazić.

Mnie akurat taka postawa bardzo odpowiada. Na zakończenie chciałam cię jeszcze zapytać, czy pisanie traktujesz jako hobby, czy źródło zarobku w późniejszym czasie? Czy widzisz siebie w przyszłości jako pisarkę?

Bardzo bym chciała, by pisanie stało się źródłem zarobku. Czas pokaże, czy będzie to możliwe. 

Bardzo dziękuję za rozmowę i życzę powodzenia w pisaniu kolejnej części przygód Laury. 

Rozmawiała

Zapraszam też do lektury drugiego wywiadu z Martą. (kliknij w zdjęcie)

A tutaj znajdziesz recenzje książek Autorki po zmienionym tytule i okładce. (kliknij w okładkę)

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat do rozmowy albo żebym przeczytała i zrecenzowała Twoją książkę? Skontaktuj się ze mną, pisząc maila na adres: sylwia.cegiela@gmail.com.

Dziękuję, że przeczytałaś/eś ten artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z kolejnymi nowościami wydawniczymi lub ciekawymi historiami, zapraszam do mojego serwisu ponownie!

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie tylko i wyłącznie za zgodą Autorki niniejszego portalu.